Maden Kanunu Üzerine - 1
Ülkemiz madenlerinin bulunması, ruhsatlandırılması, rezerv tespitlerinin yapılması, işletilmesi, üretilmesi ve nihai ürün haline getirilmesi işlemleri Maden Kanunu ile düzenlenmektedir. Sık sık değiştirilen Maden Yasası'nın yer altı kaynaklarımızın çıkarılmasında, üretilmesinde, işletilmesinde, nakliyesinde, pazarlanmasında ve nihai ürün haline getirilmesinde nasıl iş gördüğünü değerlendirmek amacıyla bu yazı dizisini sizlerin takdirine sunuyorum.
- Mevcut Maden Kanunu kapsamında maden aramalarına yönelik herhangi bir yönlendirme yoktur. Öyleyse araştırma yapan madenci, maden keşiflerini hangi izne bağlı olarak yapacaktır? Binlerce kilometre yol kat eden madenci, bölgede bulunan karakollar tarafından sorgulandığında kendisini nasıl savunmalı? Bu nedenle öncelikle maden aramalarında devletin vereceği bir izin belgesi (örneğin, valiliklerin yapılan müracaatlarla haberdar edildiğine dair bir belge) çözüm olabilir. Aksi taktirde madencinin özellikle Doğu ve Güneydoğu'da maden arama çalışmalarını yürütmesi çok zordur. Zira maden bulunmadan maden sahası için müracaat etmek mümkün değildir. Bu nedenle maden aramak isteyen kişilere MADEN BULMA İZİN BELGESİ'nin verilmesi gerekir.
- Maden bulma çalışmaları sırasında Maden Arama veya Maden Sertifikası için yapılan müracaatların kolaylaştırılması ve ön etüd çalışmalarının kısa zamanda tamamlanabilmesi için mevcut yasanın yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. Sondaj, yarma ve mostra çalışmaları için kolaylıkların sağlanması da önem arz etmektedir. Ayrıca madenin olumlu çıkması halinde gündeme gelen mera ve orman bedellerinin de yeniden değerlendirilmesi gerektiği kanaatindeyim. Özellikle talep edilen orman bedelleri oldukça yüksek. Bu gün Kanada'da hektar başına 1 dolar orman bedeli ödenirken, ülkemizde 2021 yılında 7 hektar için ödenen orman bedeli 375.000 TL'dir. Yani ülkemizde 1 hektar orman bedeli bugünün kuruyla yaklaşık 6000 küsür dolardır.
- Madenci tarafından bulunan bazı grup sahalarının tekrar ihale yolu ile verilmesi bulucu için olumsuz bir durum oluşturmaktadır. Madenci tarafından bulunan sahaların ihale edilmesi, arama çalışmalarını olumsuz etkileyeceğinden madenciyi maden arama çalışmalarından vazgeçirmektedir. Madeni bulan madenciye buluculuk hakkını vermek ya da bulduğu madeni çalıştırması için devlet desteği sağlamak bu duruma çözüm getirebilir. Yapılan maden tespitinin doğruluğu MTA gibi kuruluşlarca teyit edildikten sonra "arama ruhsatı" verilerek ilk çalışmalarda devlet desteğinin sağlanması önemli bir katkı olacaktır.
- Bulunan sahanın ruhsatlandırılması için istenen kriterlerin yeniden gözden geçirilmesi ve bazı değişikliklerin yapılması gereklidir.
- Yasaların, arama-ruhsat dönemindeki propeksiyon, yarma ve karotlu sondaj çalışmalarının kolaylıkla yapılabileceği şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Bugün 10 cm çapındaki bir karot alanı için gereken izinleri almak aylar sürmektedir. Ülke ekonomisine katkısı göz önünde bulundurulduğunda yer altı kaynaklarının MTA ve özel sektör eliyle en hızlı şekilde tespit edilmesinin önemi aşikardır. Yer küreye doğru en az 900 metre derinlikte sondajlarla bu araştırmaların yapılıp değerlendirilmesi gerekir. Rezerv tesbitleri için MTA'nın uygun ücretlerle destek sağlaması sürece katkıda bulunabilir.
Gelecek hafta kaldığımız yerden maden sektörünün tabi olduğu yasa ve yönetmeliklerin arama, ruhsatlandırma ve işletme süreçlerine nasıl ve ne yönde katkıda bulunduğunu konuşmaya devam edeceğiz.
